Οι Χιονάδες ή Χιονιάδες είναι το άγνωστο χωριό των Ιωαννίνων από το οποίο κατάγονται 65 λαϊκοί ζωγράφοι! Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τα ελληνοαλβανικά σύνορα κι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.150 μέτρων στις πλαγιές του όρους Γράμμου.
Ταξίδι στους Χιονάδες Ιωαννίνων
Ο πληθυσμός του χωριού δε φαίνεται να ξεπέρασε ποτέ τα 350-400 άτομα μιας και ήταν από παλιά ένα από τα μικρότερα χωριά της επαρχίας Κόνιτσας ενώ σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 οι κάτοικοι αγγίζουν τους 42. Φαίνεται πως έφθασε στην ακμή του περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε ανακαινίστηκε ο κεντρικός ναός, κατασκευάστηκε το πέτρινο γεφύρι στο χείμαρρο, λίγο πριν το χωριό, και οι Χιονιαδίτες λαϊκοί ζωγράφοι και μαραγκοί φιλοτέχνησαν πλήθος ζωγραφικών έργων και περίτεχνων ξύλινων κατασκευών σε πάμπολλα μέρη.
Οι Χιονιάδες και τα χωριά της περιοχής, φαίνεται πως δημιουργήθηκαν κάποια εποχή από ανάγκη, που επέβαλε τη συγκρότηση ενιαίας κοινότητας με συνένωση συγγενικών ομάδων, πιθανώς νομάδων. Το χωριό είχε ελάχιστους πόρους από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, που δύσκολα κάλυπταν τις ανάγκες των κατοίκων.
Το ορεινό έδαφος και η έλλειψη των απαραίτητων για τον βιοπορισμό των κατοίκων του χωριού ανάγκασαν τον ανδρικό πληθυσμό να στραφεί προς τα τεχνικά επαγγέλματα από τα πολύ παλιά χρόνια. Η μακροχρόνια αποδημία του ανδρικού πληθυσμού ήταν αναγκαία για τη συντήρηση των οικογενειών. Ασχολήθηκαν με τεχνικά επαγγέλματα και με το εμπόριο, και πολλοί διέπρεψαν στους τόπους αποδημίας τους. Μαραγκοί, χτίστες και λαϊκοί ζωγράφοι ήταν οι εξειδικευμένοι τεχνίτες.
Χιοναδίτες ζωγράφοι
Οι Χιονιαδίτες ζωγράφοι περιφέρονταν στα χωριά της περιοχής αλλά και σε μακρινότερα μέρη της Ηπείρου, φθάνοντας μέχρι και τη Βόρειο Ήπειρο, στη Μακεδονία, το Άγιο Όρος, τη Θεσσαλία και τις γειτονικές χώρες, όπου ζωγράφιζαν ναούς και διακοσμούσαν αρχοντικές κατοικίες.
Οι αρχές της χιονιαδίτικης οικογενειακής ζωγραφικής παράδοσης δεν είναι γνωστές. Η πρώτη υπογραμμένη και χρονολογημένη εικόνα στα 1747 είναι ο Άγιος Αθανάσιος, στον ναό της Κοίμησης Θεοτόκου στη Βούρμπιανη, διά χηρός Κώνστα εκ κώμις Χιωνηάδες. Σε γραπτό κείμενο διασώζεται χρονολογία εικόνας ανυπόγραφης του 1744. Ακόμη υπάρχει παλαιότερη εικόνα του Αγίου Αθανασίου, έργο που μπορεί να αποδοθεί στο τέλος του 16ου ή στις αρχές του 17ου αιώνα. Η παλαιότερη χρονολογημένη επιγραφή, με το όνομα των Χιονιαδιτών Κωνσταντίνου και Μιχαήλ Μιχαήλ, που διασώζεται σε τοιχογραφία, είναι του 1770 και βρίσκεται στη Μονή Άβελ της Βήσσανης.
Η ζωγραφική τέχνη στους Χιονιάδες ασκήθηκε στη βάση της οικογενειακής επαγγελματικής ενασχόλησης. Οι ανάγκες απαιτούσαν τα νεώτερα μέλη της οικογένειας να μαθητεύουν κοντά στους έμπειρους συγγενείς τους. Έτσι τους βοηθούσαν ασχολούμενοι με τις δευτερεύουσες εργασίες και παράλληλα μαθήτευαν κοντά τους. Ανάλογα με τον βαθμό εξέλιξής τους στη ζωγραφική, συχνά γίνονταν συνεργάτες τους και τους διαδέχονταν ή έκαναν δικά τους συνεργεία με τον ίδιο τρόπο.
Οι τοιχογραφημένοι ναοί, αποτελούν το μεγαλύτερο και ίσως το σημαντικότερο τμήμα της χιονιαδίτικης ζωγραφικής. Πολλοί ναοί είναι κατάγραφοι και η ποιότητα των τοιχογραφιών είναι τέτοια ώστε να αποτελούν μνημεία για τη νεοελληνική λαϊκή τέχνη. Πλήθος φορητών εικόνων υπάρχουν διάσπαρτες σε πολλούς ναούς που βρίσκονται σε πολλές περιοχές της χώρας μας.
Τα αξιοθέατα στους Χιονάδες Ιωαννίνων που πρέπει να επισκεφθείς
Από τα αξιοθέατα που πρέπει να επισκεφθείς είναι μεταξύ άλλων το Γεφύρι Παρασπόρι.Λίγο πριν φτάσετε στους Χιονιάδες βρίσκεται το πέτρινο μονότοξο γεφύρι στη θέση Παρασπόρι, που σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε στα 1800 από Πυρσογιαννίτες μαστόρους. Το γεφύρι έχει άνοιγμα τόξου 5,50 μ., ύψος 2,80 μ. και πλάτος 2,80 μ. Ήδη από τη δεκαετία 1910-1920 η κοίτη του ρέματος έχει παραμερίσει, κατακλύζοντας την αριστερή του περιοχή. Έτσι η παλιά καμάρα ξέπεσε και έγινε ξερογέφυρο. Τη νέα βαθύτερη κοίτη που δημιουργήθηκε την διάβαιναν από ένα συμπληρωματικό ξυλογέφυρο που εγκαταλείφθηκε και παρασύρθηκε από το ρέμα τη δεκαετία του 1950.
Όποιος πηγαίνει στο χωριό επισκέπτεται πάντα τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Τουρνοβίτη ταλιαδόρου Βασίλη Σκαλιστή.
Το Μουσείο Χιονιαδιτών Ζωγράφων πρόκειται να στεγαστεί στο κτίριο του παλιού σχολείου των Χιονιάδων που ανακαινίζεται γι’ αυτό το σκοπό. Οι συλλογές του περιλαμβάνουν έργα Χιοναδιτών ζωγράφων και αγιογράφων όπως φορητές εικόνες σε ξύλο και πανί, σχέδια και ανθίβολα, ζωγραφιστές και σκαλιστές κασέλες κ.ά.