Κατά τη διαμονή μου στο νησί της Σαντορίνης δε θα μπορούσα παρά να επισκεφθώ το φημισμένο Μουσείο Τομάτας. Αφότου έκανα την ξενάγηση, συνάντησα έξω τον πρώτο μηχανικό που δούλεψε για πρώτη φορά εκεί κι αφού μου εξήγησε λίγα λόγια για την ιστορία του, μπήκαμε μέσα και έβαλε μπρος τις μηχανές. Ο κύριος Αντώνης Bάλβης φανερά συγκινημένος θυμήθηκε εκείνα τα χρόνια και τα νοσταλγεί. “Το εργοστάσιο ήταν οι άνθρωποι”, μου λέει και δεν μπορούσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του.
To travelgirl.gr μπήκε μέσα στο Μουσείο Τομάτας στην Σαντορίνη, συνάντησε τον πρώτο μηχανικό κι έβαλε μπροστά τις μηχανές! (video)
Λίγα λόγια για την ιστορία του
Ο Δημήτριος Νομικός ξεκινά να παράγει τοματοπολτό στη βιοτεχνία προβιομηχανικής τεχνολογίας στη Μεσαριά το 1915. Το 1922 φτιάχνει στον Μονόλιθο ένα από τα πρώτα εργοστάσια κονσερβοποιίας ‘στα Βαλκάνια’, όπως και ο ίδιος έλεγε, με τεχνολογία αιχμής της εποχής φερμένη από το εξωτερικό.
Το 1945 ο Γιώργος Νομικός, γιος του Δημητρού , κτίζει το εργοστάσιο στη Βλυχάδα, στο κέντρο της πιο παραγωγικής περιοχής ντομάτας στη Σαντορίνη, δυναμικότητας 3,500 κοφινιών την ημέρα, και λειτουργεί την πρώτη σαιζόν χωρίς καν οροφή. Η παραγωγική περίοδος διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο, με την όψιμη ντομάτα να έρχεται από την περιοχή του Πύργου. Μέσα στο εργοστάσιο δημιουργείται και μια μικρή μονάδα κυτιοποιείου που κατασκευάζει τις κονσέρβες από φύλλα λευκοσιδήρου, ενώ η καύσιμη υλη του ατμολέβητα είναι αρχικά κάρβουνο από την Κύμη και αργότερα μαζούτ.
Τον χειμώνα του 1952, κατά τη διάρκεια μιας νεροποντής, ο χείμαρρος από το δρόμο σπάει την πόρτα της μεγάλης αυλής, μπαίνει στο εργοστάσιο και παρασύρει στη θάλασσα προϊόντα και μηχανήματα, προσχώνοντας το εργοστάσιο με λάσπη σε ύψος 2,30 μέτρων. Τη επόμενη χρονιά κτίζονται οι αποθήκες στην πάνω πλευρά της αυλής για να φυλάσσονται τα προϊόντα και να συγκρατείται ο χείμαρρος.
Το 1956 το εργοστάσιο επιβιώνει χωρίς πληγές του μεγάλου σεισμού, ενώ ο Γ. Νομικός επεκτείνει τη δραστηριότητα του και στο νησί της Κω με ένα ακόμα εργοστάσιο. Την εποχή εκείνη λειτουργούν στο νησί 9 εργοστάσια, η παραγωγή βρίσκεται στο απόγειό της και τα προιόντα φορτώνονται σε καΐκια από την παραλία και πωλούνται σε όλη την Ελλάδα, έχοντας πλεονέκτημα την πρωιμότητα της παραγωγής. Το 1971 αρχίζουν οι πρώτες εξαγωγές και η Δ. Νομικός, ανώνυμη εταιρία πια, επεκτείνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα με νέο εργοστάσιο στην Αλίαρτο Βοιωτίας.
Τα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο τουρισμός θα αναπτυχθεί ραγδαία ενώ η καλλιέργεια της τομάτας θα συρρικνωθεί δραματικά στο νησί, αναγκάζοντας το εργοστάσιο να παύσει οριστικά τη λειτουργία του μετά την τελευταία καλοκαιρινή παραγωγή του 1981. Την χρονιά αυτή η Δ. Νομικός θα ανοίξει το νέο της εργοστάσιο στον Δομοκό Φθιώτιδας, το οποίο μαζί με της Αλιάρτου, επεξεργάζονται σήμερα μέσα σε 12 μόλις ώρες την ποσότητα ολόκληρης της παραγωγικής περιόδου του κάποτε σύγχρονου εργοστάσιου της Βλυχάδας.
To Eργοστάσιο
Το παλιό εργοστάσιο τομάτας Δ.Νομικος στη Βλυχάδα μετατράπηκε σε σύγχρονο Βιομηχανικο Μουσείο για να προσφέρει στους επισκέπτες του μία αναδρομή στο παρελθόν, ακολουθώντας την πορεία καλλιέργειας, επεξεργασίας και παραγωγής τομάτας, ενός από τα πιο διάσημα και παραδοσιακά προϊόντα της Σαντορίνης.
Στο Μουσείο ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τις παραδοσιακές μεθόδους που ακολουθούνταν από τους ντοματοποιούς της Σαντορίνης, γνωρίζοντας παράλληλα την ιστορία του τόπου, των κατοίκων της και των παραδόσεών τους. Τα εκθέματα του Μουσείου περιλαμβάνουν μηχανές επεξεργασίας από το 1890, παλιά χειρόγραφα βιβλία του εργοστασίου, παλιά εργαλεία, τις πρώτες ετικέτες, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό με μαγνητοσκοπημένες αφηγήσεις ανθρώπων που εργάστηκαν στο εργοστάσιο.