«Τα τρία φιλιά… H Σταχτιά γυναίκα»: Δύο θεατρικά έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου

Με αφορμή την προετοιμασία της παράστασης «Τα τρία φιλιά… H Σταχτιά γυναίκα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου η Σοφία Φιλιππίδου, που υπογράφει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, μας δίνει μία γεύση της προετοιμασίας και των προβών καλώντας μας να παραμείνουμε ενεργοί και δημιουργικοί μέχρι να ξαναβρεθούμε θεατρικά!

«Τα τρία φιλιά… H Σταχτιά γυναίκα»: Δύο θεατρικά έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου

Τον Ιανουάριο του 2021 – αφού είχα τελειώσει με την διασκευή και την σύνθεση των δυο έργων του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και όντας σε αδιέξοδο σχετικά με το θεατρικό μας μέλλον – σκέφτηκα να γράψω ένα μήνυμα στο προσωπικό μου χρονολόγιο στο facebook και για πρώτη φορά, να καλέσω σε ακρόαση νέους συνάδελφους – ηθοποιούς, προκειμένου να βρω δυο κορίτσια και ένα αγόρι για να φτιάξω έναν μικρό θίασο. Η ανταπόκριση ήταν τεράστια και η ευθύνη μεγάλη. Εν τέλει και μετά από δυο μήνες επίπονης δουλειάς επελέγησαν 130 ηθοποιοί τους οποίους είδα και άκουσα μέσω της πλατφόρμας του ZOOM. Από αυτούς επελέγησαν αρχικά δέκα ηθοποιοί και τέλος τρεις που κατά την γνώμη μου ανταποκρίνονται-στην δεδομένη συγκυρία και με τα δικά μου κριτήρια – στις ανάγκες της παράστασης και του έργου.

Στις 6 Μαρτίου έγινε η πρώτη ανάγνωση και ακολούθησε η φωτογράφιση για την επικοινωνία της παράστασης «Τα τρία φιλιά… η Σταχτιά γυναίκα».

Η συνθήκη είναι πρωτόγνωρη και η δημιουργική λαχταρά μεγάλη. Το έργο-ένα νεορομαντικό δράμα με συμβολικές αναφορές -μας μάγεψε με την αισθητική του λεπτολογία με το πάθος και την θέρμη του… Η έλξη των σωμάτων και των φύλων… τα άπειρα φιλιά και η σημασία που δίνει σ αυτά ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, τα τρία… μοιραία φιλιά, – προς την «ιδανική» ερωμένη- η αναφορά στην συμβολική θυσία ενός παιδιού με το όνομα Δώρος-κάτι σαν το θείο βρέφος -η «ανάσταση» της ηδονής, καθώς και η μυστική ένωση με την φύση, αποκτούν σήμερα ένα νέο νόημα… Το απρόβλεπτο τραγικό στοιχείο που ενεδρεύει στο έργο σε συνάρτηση με τον συμβολισμό της θυσίας, συνάντησε την ανησυχία μας και επιβεβαίωσε την υπαρξιακή μας αγωνία.

Σοφία Φιλιππίδου

Υπόθεση του έργου

Τα τρία φιλιά: Η Δόρα και η Λιάνα, δύο ορφανά κορίτσια, βρίσκονται σε μυστικό ραντεβού -στο προαύλιο ενός παρθεναγωγείου-με τον Εύελπι Φαίδη. Η Δόρα έχει ήδη συνάψει σχέση με τον νεαρό και έχει πάρει το πρώτο του φιλί, ενώ η Λιάνα είναι κρυφά ερωτευμένη μαζί του. Λίγα χρόνια αργότερα, η Δόρα και ο Φαίδης παντρεύονται, η Δόρα αρρωσταίνει βαριά από φυματίωση και η Λιάνα επισκέπτεται το ζευγάρι στο δωμάτιο του ξενοδοχείου τους. Η Δόρα ζητάει από τον Φαίδη να την φιλήσει μια τελευταία φορά, ξέροντας πως αυτό που θα ακολουθήσει θα τους χωρίσει για πάντα….

Η Σταχτιά γυναίκα: Ο ερχομός της Σταχτιάς Γυναίκας- παραμάνας- μοίρας-δημιουργεί μια απόκοσμη -ονειρική κατάσταση στο σπίτι ενός νεαρού παντρεμένου ζευγαριού. Μπροστά στο ανοιχτό παράθυρο, ο μικρός Δώρος, ο γιος τους, θα γλιστρήσει μέσα από την αγκαλιά της και θα χαθεί στα βράχια της θάλασσας. Ο νεαρός όμορφος σύζυγος μαγεύεται από την ελκυστική παρουσία της σταχτιάς γυναίκας ενώ -το παράξενο κοριτσίστικο πλάσμα-η γυναίκα του, μέσα στο παραλήρημα του (λόγω του χαμού-θυσίας του παιδιού)«φεύγει» ακολουθώντας μια εσωτερική δύναμη που το «καλεί» σε μια μυστική ένωση με την παιδικότητα και την φύση.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, ποιητής, και ιδρυτής της Νέας Σκηνής, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 1 Αυγούστου 1867 και πέθανε στις 1 Νοεμβρίου 1911.

Ο βίος του Χρηστομάνου αντιμετωπίζεται συχνά σαν μία ακόμα δοξαστική λεπτομέρεια του μύθου της αυτοκράτειρας Ελισάβετ και περιβάλλεται από το ρομαντικό παραμύθι, όπου ο ευγενής και χτυπημένος από τη μοίρα καμπούρης ερωτεύεται παθιασμένα αλλά πλατωνικά την απρόσιτη βασίλισσά του.

Ο Μωρίς Μπαρρές μεταφραστής του στα γαλλικά έγραψε -με ποιητική διάθεση- για την τη συνάντηση του με την αυτοκράτειρα Ελισάβετ της Αυστρίας :

…ήταν ένας νέος Αθηναίος φοιτητής που μελετούσε όλη την ημέρα ίσα μ’ αργά το απόβραδο σε μια μελαγχολική πολυκατοικία κάποιου προαστίου της Βιέννης. Μονάχος εκεί που ξεφύλλιζε λατινικά κείμενα για τη διδακτορική του διατριβή, ονειρευόταν και κάποτε κι αναστέναζε. Όταν έπεφτε το βράδυ, ένα κοτσύφι ερχόταν και ακουμπούσε στην αντικρινή στέγη κι ετραγουδούσε, τραγουδούσε ως που το σκοτάδι έσβυνε το μικρούλι του σχήμα και τη γλυκόλαλη φωνούλα του. Και να που μια φορά της κατέβηκε της Αυτοκρατόρισσας να μάθει ελληνικά και θέλησε έναν νέο Έλληνα να την ακολουθάει στους περιπάτους της. Της είπαν τότε για το φοιτητή. Κι εκείνη έστειλε αμέσως μια χρυσή καρότσα και τον πήρε στο παλάτι της..

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος έγραψε την Σταχτιά γυναίκα πρώτα στα γερμανικά το 1896. Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά από ένα άγνωστο μεταφραστή και δεν ανέβηκε ποτέ στο θέατρο. Τα “Τρία φιλιά” -δραματικό τρίπρακτο έργο γράφτηκε το 1908 και πρωτοπαρουσιάστηκε την ίδια χρονιά από τους διαδόχους του στη Νέα Σκηνή. Επιτυχία έγινε όταν το έπαιξε η Μαρίκα Κοτοπούλη……που ζωντάνεψε τον κύριο ρόλο με όλη τη δύναμη του ώριμου πια ταλέντου της και δόνησε τη φορτική αλλά και μελωδική του φρασεολογία με τη θέρμη της συναρπαστικής και γοητευτικής της φωνής…

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που είχε ευρωπαϊκή εκδοτική επιτυχία (με το πολυμεταφρασμένο “Tagebucher”), ενώ θεωρείται ο κατεξοχήν πρωτεργάτης του νεοελληνικού θεάτρου. Η προσπάθεια που έκανε με τη Νέα Σκηνή μνημονεύεται μέχρι τις μέρες μας ως η εκσυγχρονιστική στροφή του θεάτρου μας και η βάση της θεατρικής παιδείας του τόπου. Η γενικότερη συνεισφορά του στο ελληνικό θέατρο παραμένει ανεκτίμητη.