Ένα από τα πιο όμορφα και καλοφτιαγμένα κάστρα στην Ελλάδα στο οποίο συνδυάζονται με μοναδικό τρόπο η ισχυρή ορεινή ακρόπολη, η οχύρωση της πόλης και το χαρακτηριστικό λιμενόκαστρο. Εδώ χτυπάει η καρδιά της Ναυπάκτου, της πόλης που καταγράφει μία αδιάλειπτη ιστορία 32 αιώνων και μαγνητίζει τους επισκέπτες από την πρώτη κιόλας στιγμή. Το ενετικό λιμάνι αποτελεί την απόληξη του κάστρου που ξεκινά από τον λόφο ως μέρος της οχύρωσης της μεσαιωνικής πόλης.
Ναύπακτος: Το travelgirl στο ενετικό λιμάνι με την υπέροχη καστροπολιτεία
Οι πολύχρωμες βάρκες και τα ιστιοπλοϊκά δίνουν το δικό τους χρώμα σε ένα από τα πλέον πολυφωτογραφημένα σημεία της Δυτικής Ελλάδας.
Ο περίφημος φάρος στον ανατολικό λιμενοβραχίονα βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο Φετιχιέ Τζαμί, τον χώρο που τα τελευταία 10 χρόνια έχει φιλοξενήσει κορυφαίους καλλιτέχνες, όπως ο Φασιανός, ο Σταθόπουλος, ο Σάμιος.
Ενώ, στη δυτική πλευρά, ο επισκέπτης γίνεται μάρτυρας μιας ιστορικής συνομιλίας ανάμεσα στον Γεώργιο Ανεμογιάννη τον Πυρπολητή και τον κορυφαίο Ισπανό συγγραφέα Miguel de Cervantes που έχει συνδέσει όσο λίγοι το όνομά του με την Ναύπακτο. Η παλιά αγορά βρίσκεται στο Στενοπάζαρο και από εκεί ανηφορίζοντας συναντά κανείς τον Πύργο Μπότσαρη, το επιβλητικό αρχοντικό που κάθε γωνιά του έχει να διηγηθεί κάτι ξεχωριστό!
Στις ιστορικές πηγές η Ναύπακτος είναι γνωστή με διάφορα ονόματα: Ναύπακτος για τους Αρχαίους Έλληνες, Le Pacto, La Pacto, Nepantum, Neopantum, Neopatum, Nepanto για τους Φράγκους, Lepanto και Lapente για τους Ενετούς, Inebahti για τους Τούρκους.
Κατά τη Βυζαντινή περόδο το όνομά της ήταν Έπακτος ή Έπαχτος. Διεθνώς η Ναύπακτος είναι γνωστή κυρίως ως Lepanto λόγω της ναυμαχίας του Lepanto (1571), που θεωρείται από τις πιο σημαντικές ναυμαχίες της παγκόσμιας ιστορίας.
Το αρχαίο όνομα «Ναύπακτος», που επανήλθε τα νεώτερα χρόνια, δηλοί ότι κατά την αρχαιότητα υπήρξε τόπος ναυπήγησης πλοίων. Το κάστρο της Ναυπάκτου οφείλει τη σημερινή του μορφή στους Ενετούς. Η Ναύπακτος είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για τη Βενετία και κατά την πρώτη περίοδο της Ενετοκρατίας (1407-1499) προσπάθησαν να την προστατέψουν από τους προελαύνοντες Οθωμανούς χτίζοντας ισχυρό κάστρο.
Οι οχυρώσεις της Ναυπάκτου ξεκινούν από έναν λόφο στα βορειοδυτικά της σύγχρονης πόλης και καταλήγουν στο λιμάνι. Είναι το αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών κατασκευαστικών φάσεων, από την αρχαιότητα έως και την τουρκοκρατία. Παρά τη φθορά του χρόνου, διατηρούνται σε καλή κατάσταση συγκριτικά με άλλα ελληνικά κάστρα αυτού του μεγέθους.
Το κάστρο της Ναυπάκτου καταλαμβάνει λίγο-πολύ τη θέση της αρχαίας οχύρωσης, η οποία σύμφωνα με πρόσφατα ανασκαφικά ευρήματα ήταν μεγαλύτερη από τη μεσαιωνική. Αρχικά την πόλη κατείχαν οι Λοκροί.
Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο κατελήφθη από τους Αθηναίους και έγινε σημαντική ναυτική βάση τους. Ο Θουκυδίδης περιγράφει διεξοδικά δύο μάχες που έγιναν στο λιμάνι της Ναυπάκτου.
Το 191 π.Χ. η Ναύπακτος κατελήφθη από τους Ρωμαίους. Κατά την Πρωτοβυζαντινή περίοδο υπαγόταν στην επαρχία Αχαΐας και υπήρξε έδρα επισκοπής. Το 551/552 μ.Χ. η πόλη καταστράφηκε από σεισμό.
Κατά τους σκοτεινούς αιώνες (7ο/8ο) πρέπει να αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με την κάθοδο των Σλάβων και με τις θαλάσσιες επιδρομές των Σαρακηνών. Την περίοδο αυτή ανήκει στο θέμα Ελλάδος. Τον 9ο αιώνα αναφέρεται ως βάση ελλιμενισμού του βυζαντινού στόλου με αξιωματούχο «εξαρτιστή». Στις αρχές του 10ου αιώνα έγινε πρωτεύουσα του Θέματος Νικοπόλεως, καθώς και έδρα της Μητρόπολης της Παλαιάς Ηπείρου.
Το 1204, στη μοιρασιά που ακολούθησε την πτώση της Κωνσταντινούπολης, η Ναύπακτος παραχωρήθηκε στους Ενετούς. Το 1210 ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός την προσάρτησε στις κτήσεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1294 δόθηκε προίκα στον πρίγκιπα του Τάραντος Φίλιππο Ανδηγαυό (ντ’ Ανζού) και το 1380 καταλήφθηκε από τον Αλβανό τοπάρχη Γκίνο Μπούα Σπάτα.
Από το 1407 έως το 1499 διήρκεσε η Α’ Ενετοκρατία ενώ ως το 1687 ήταν υπό Τουρκική κυριαρχία. Από το 1687 έως το 1699 ήταν η περίοδος της Β’ Ενετοκρατίας για να ακολουθήσει η Τουρκική κατοχή ως το 1829. Στις 18 Απριλίου 1829, απελευθερώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν ο Ανδρέας Μιαούλης απέκλεισε το λιμάνι της πόλης και ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν το φρούριο. Φεύγοντας οι κατακτητές, άφησαν πίσω τους ελάχιστες οικογένειες Ελλήνων οι οποίες, μάλιστα, ήρθαν σε αντιπαράθεση με τις Σουλιώτικες οικογένειες (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοι κλπ), στις οποίες το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε παραχωρήσει τα τουρκικά αρχοντικά, ως ανταμοιβή για την προσφορά τους στον Αγώνα.
Αλλά το πλέον χαρακτηριστικό μνημείο της Ναυπάκτου, και τρόπον τινα το σήμα κατατεθέν της, είναι το μικρό ενετικό λιμάνι με τους δύο προμαχώνες στην είσοδο. Το λιμανάκι αυτό υπήρξε πολύ σημαντικό και έχει πλούσια ιστορία, από την αρχαιότητα ακόμα. Η αρχιτεκτονική του έχει ενετική προέλευση, αλλά τα περισσότερα οχυρωματικά στοιχεία του είναι οθωμανικά, όπως ο πυργίσκος με το κωνικό καπέλο.
Τα παλιά τα χρόνια η είσοδος του λιμανιού έκλεινε με αλυσίδα από τον ένα προμαχώνα στον άλλο.
Το λιμάνι υπήρξε επί Ενετοκρατίας, τον 15ο αιώνα, σημαντικό κέντρο εμπορίου. Αναπόφευκτα τους επόμενους αιώνες το μικρό του μέγεθος πρέπει να περιόρισε τη χρήση του, κάτι που έφερε μια μικρή υποβάθμιση της πόλης από τον 18ο αιώνα, καθώς τα πλοία της εποχής δεν χωρούσαν πια στο μικρό λιμάνι.
Σήμερα η οχύρωση της Ναυπάκτου αποτελεί ένα από τα καλύτερα διατηρημένα δείγματα μεσαιωνικής φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.