Ενα από τα αξιοθέατα που μου είπαν να δω κατά την επίσκεψή μου στη Δημητσάνα ήταν το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης που άνοιξε για το κοινό το καλοκαίρι του 1997 και λειτουργεί υπό την ευθύνη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.. Κάθε χρόνο δέχεται χιλιάδες επισκέπτες. Βρίσκεται στη Δημητσάνα της Αρκαδίας, κοντά στον Λούσιο ποταμό κι είναι από τα must visit αξιοθέατα, τόσο για μικρούς όσο και για μεγάλους.
Στην περιοχή του Λούσιου, η έρευνα έχει εντοπίσει περισσότερες από εκατό υδροκίνητες εγκαταστάσεις. Τα εργαστήρια αυτά μαρτυρούν την τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν οι παραδοσιακές κοινότητες της περιοχής ήδη από τον 16ο αιώνα, προκειμένου να καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα όμως, τα εργαστήρια ερειπώθηκαν, καθώς η περιοχή ερήμωνε σταδιακά. Στη Δημητσάνα των 8.000 (κάποτε) κατοίκων είχαν απομείνει μόλις 400 άτομα. Το φαράγγι βρισκόταν σε πλήρη εγκατάλειψη.
Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, στη Δημητσάνα, προβάλλει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία. Εστιάζοντας στις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που αξιοποιούν το νερό για την παραγωγή ποικίλων προϊόντων, τις συνδέει με την ιστορία και την καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας στο πέρασμα του χρόνου.
Τι θα δείτε
Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης έχει αποκαταστήσει παραδοσιακές εγκαταστάσεις και υδροκίνητους μηχανισμούς. Τα εργαστήρια περιβάλλονται από πυκνή βλάστηση και άφθονα τρεχούμενα νερά, όπου μπορείτε να περιηγηθείτε. Οι μόνιμοι εξοπλισμοί τους έχουν αποκατασταθεί στην αρχική τους λειτουργία.
Το πρώτο κτήριο στεγάζει νεροτριβή και αλευρόμυλο με οριζόντια φτερωτή. Στο διπλανό δωματιάκι, με το τζάκι, ζούσε ο μυλωνάς με την οικογένειά του, κατά κανόνα πολυμελή.
Έξω από τον μύλο θα δείτε ρακοκάζανο, που στηνόταν στην ύπαιθρο μετά τον τρύγο, για την παραγωγή τσίπουρου από τα στέμφυλα. Ακριβώς απέναντι, διώροφο κτήριο στέγαζε την κατοικία του βυρσοδέψη (πάνω) και τοβυρσοδεψείο (κάτω). Το εσωτερικό του εργαστηρίου είναι χωρισμένο σε ζώνες που αντιστοιχούν στα διάφορα στάδια επεξεργασίας των δερμάτων.
Το λιθόστρωτο οδηγεί σε πλάτωμα, όπου διαμορφώνεται φυσική δεξαμενή, και καταλήγει στον μπαρουτόμυλο. Το μπαρούτι, ισχυρό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας της περιοχής, διατηρείται ζωντανό στη μνήμη και τις αφηγήσεις των κατοίκων της. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι Δημητσανίτες τροφοδοτούσαν τον αγώνα με το απαραίτητο αυτό πολεμικό υλικό. Ο Κολοκοτρώνης γράφει χαρακτηριστικά: «Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημιτζάνα». Εδώ μπορείτε να δείτε τον κινούμενο μηχανισμό ενός μπαρουτόμυλου με κοπάνια, που είχε εξαφανιστεί στην Ευρώπη ήδη από τον 18ο αιώνα, ενώ στη Δημητσάνα χρησιμοποιήθηκε κατά την Επανάσταση, αλλά και έως τις αρχές του 20ού αιώνα.
Ενδιαφέροντα για τα παιδιά
Οι μικροί επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ρίξουν σπόρους καλαμποκιού στη σκαφίδα τουαλευρόμυλου και να παρακολουθήσουν πώς ο καρπός αλέθεται από τις μυλόπετρες και πέφτει στην αλευροδόχη. Μπορούν, επίσης, να παρακολουθήσουν τη ρυθμική κίνηση του μπαρουτόμυλου. Ακόμα, χάρη στις ενδιαφέρουσες οπτικοακουστικές παραγωγές, μαθαίνουν πώς εκατοντάδες εργαστήρια λειτουργούσαν με τη δύναμη του νερού στην κοιλάδα του Λούσιου ποταμού.
Το Μουσείο Υδροκίνησης οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα «Με τη δύναμη του νερού».